None
from IPython.display import display, Latex
from IPython.core.display import HTML
css_file = './custom.css'
HTML(open(css_file, "r").read())
import sys #only needed to determine Python version number
print('Python version ' + sys.version)
Les schémas de Runge-Kutta sont des méthodes à un pas qui approchent l'intégrale $\int_{t_n}^{t_{n+1}} \varphi(t,y(t))\mathrm{d}t$ par une formule de quadrature en des points donnés toujours à l'intérieur de l'intervalle $[t_{n};t_{n+1}]$: \begin{align*} t_{n,i} & \stackrel{\text{déf}}{=}t_n+c_ih \qquad\text{avec }c_i\in[0;1] \\ \int_{t_n}^{t_{n+1}} \varphi(t,y(t))\mathrm{d}t &\approx h\sum_{i=1}^sb_i \varphi(t_{n,i},y(t_{n,i})). \end{align*} Le problème est que, si $c_i\neq0$ et $c_i\neq1$, alors $t_{n,i}$ n'est pas un point de la discrétisation et on ne connait pas $y(t_{n,i})$. L'évaluation des $\varphi(t_{n,i},y(t_{n,i}))$ en les points intérieurs est alors approchée par une autre formule de quadrature: $$ \varphi(t_{n,i},y(t_{n,i})) \approx \varphi\left(t_{n,i},y_n+h\sum_{j=1}^{s}a_{ij} \varphi(t_{n,j},y(t_{n,j}))\right). $$ Cela donne $$ y_{n+1} \approx y_n + h \sum_{i=1}^s\left[b_i \varphi\left(t_{n,i},y_n+h\sum_{j=1}^{s}a_{ij} \varphi(t_{n,j},y_{n,j})\right)\right] $$
Une méthode de Runge-Kutta à $s\ge1$ étages s'écrit: $$\begin{cases} u_0=y(t_0)=y_0,\\ u_{n+1}=u_{n}+h \displaystyle\sum_{i=1}^sb_iK_i& n=0,1,\dots N-1\\ K_i=\displaystyle\varphi\left( t_n+hc_i,u_n+h\sum_{j=1}^{s}a_{ij}K_j \right) & i=1,\dots s. \end{cases}$$
Les coefficients sont généralement organisés en deux vecteurs $\mathbf{b}=(b_1,\dots,b_s)^T$, $\mathbf{c}=(c_1,\dots,c_s)^T$ et une matrice $\mathbb{A}=(a_{ij})_{1\le i,j\le s}$. Le tableau $$ \begin{array}{c|c} \mathbf{c} & \mathbb{A}\\ \hline &\mathbf{b}^T \end{array} $$ est appelée matrice de Butcher de la méthode Runge-Kutta considérée.
Soit $\omega$ l'ordre de la méthode.
Remarque En particulier, pour une méthode explicite on aura $c_1=a_{1,j}=0$ ainsi $K_1=\varphi(t_n,u_n)$ et $c_2=a_{21}$ ainsi $K_2=\varphi(t_n+c_2h,u_n+hc_2K_1)$.
(For ERK cf. page 135 de E. Hairer, S. R N0rsett, G. Wanner, Solving Ordinary Differential Equations I. Nonstiff Problems, Second Revised Edition, 2008)
Théorème (Barrières de Butcher)
Soit une méthode RK à $s$ étape d'ordre $\omega$.
Remarque (le cas des systèmes) Une méthode de Runge-Kutta peut être aisément étendue aux systèmes d’équations différentielles ordinaires. Néanmoins, l’ordre d’une méthode RK dans le cas scalaire ne coı̈ncide pas nécessairement avec celui de la méthode analogue dans le cas vectoriel. En particulier, pour $p \ge 4$, une méthode d’ordre $p$ dans le cas du système autonome $\mathbf{y}'(t)=\boldsymbol{\varphi}(t,\mathbf{y})$, avec $\boldsymbol{\varphi}\colon \mathbb{R}^m\to\mathbb{R}^n$ est encore d’ordre $p$ quand on l’applique à l’équation scalaire autonome $\mathbf{y}'(t)=\boldsymbol{\varphi}(\mathbf{y})$, mais la réciproque n’est pas vraie.
Rappelons la définition de schéma A-stable:
Soit $\lambda\in\mathbb{C}$ avec $\Re(\lambda)=-\beta$ où $\beta$ est un nombre réel positif et considérons le problème de Cauchy $$\begin{cases} y'(t)=\lambda y(t), &\text{pour }t>0,\\ y(0)=y_0 \end{cases}$$ où $y_0\neq0$ est une valeur donnée. Sa solution est $y(t)=y_0e^{\lambda t}$ donc $$\lim_{t\to+\infty}y(t)=0.$$ Soit $h>0$ un pas de temps donné, $t_n=nh$ pour $n\in\mathbb{N}$ et notons $u_n\approx y(t_n)$ une approximation de la solution $y$ au temps $t_n$. Si, sous d'éventuelles conditions sur $h$, on a $$ \lim_{n\to+\infty} u_n =0, $$ alors on dit que le schéma est A-stable.
Dans le cas $\lambda\in\mathbb{R}^-$, i.e. $-\lambda=\beta>0$, une méthode de Runge-Kutta à $s\ge1$ étages pour $y'(t)=-\beta y(t)$ s'écrit: $$\begin{cases} u_0=y_0,\\ u_{n+1}=u_{n}+h \displaystyle\sum_{i=1}^sb_iK_i& n=0,1,\dots N-1\\ K_i=\displaystyle -\beta \left( u_n+h\sum_{j=1}^{s}a_{ij}K_j \right) & i=1,\dots s. \end{cases}$$
On peut vérifier que, contrairement aux méthodes multi-pas, la taille des régions de stabilité absolue des méthodes RK augmente quand l’ordre augmente.
Régions de stabilité absolue pour certaines méthodes RK explicites.
Source: A. Quarteroni, F. Saleri, P. Gervasio Calcul Scientifique: Cours, exercices corrigés et illustrations en Matlab et Octave.
Étudier les méthodes RK avec $s=1$:
Ces méthodes ont pour matrice de Butcher $$ \begin{array}{c|cc} c_1 & a_{11}\\ \hline & b_1 \end{array} \text{ avec } \begin{cases} c_1=a_{11}\\ b_1=1 \end{cases} \quad \implies \begin{array}{c|cc} c_1 & c_1\\ \hline & 1 \end{array} \quad \implies \begin{cases} u_0 = y_0 \\ K_1 = \varphi\left(t_n+hc_1,u_n+h c_{1}K_1\right)\\ u_{n+1} = u_n + h K_1 & n=0,1,\dots N-1 \end{cases} $$
Par exemple, si on choisit $c_1=1$ on trouve le schéma implicite $$ \begin{array}{c|cc} 1 & 1\\ \hline & 1 \end{array} \quad \implies \begin{cases} u_0 = y_0 \\ K_1 = \varphi\left(t_{n+1},u_n+h K_1\right)\\ u_{n+1} = u_n + h K_1 & n=0,1,\dots N-1 \end{cases} $$
Notons que ce schéma n'est rien d'autre que le schéma d'Euler implicite car $u_{n+1} = u_n+h K_1$, donc si on remplace le $u_n+h K_1$ dans la définition de $K_1$ par $u_{n+1}$ on obtient $$ K_1 = \varphi\left(t_{n+1},u_n+h K_1\right) = \varphi\left(t_{n+1},u_{n+1}\right) \quad\implies\quad u_{n+1} = u_n + h K_1=u_n + h \varphi\left(t_{n+1},u_{n+1}\right) $$
Si on cherche une méthode d'ordre $2$ alors il faut que $1\times c_1=\frac{1}{2}$: il existe une seule méthode d'ordre 2, elle est implicite et sa matrice de Butcher est $$ \begin{array}{c|cc} \frac{1}{2} & \frac{1}{2}\\ \hline & 1 \end{array} \quad \implies \begin{cases} u_0 = y_0 \\ K_1 = \varphi\left(t_n+\frac{h}{2},u_n+\frac{h}{2}K_1\right)\\ u_{n+1} = u_n + h K_1 & n=0,1,\dots N-1 \end{cases} $$
Notons que $u_{n+1} = u_n+h K_1$, donc si on remplace le $u_n+\frac{h}{2} K_1=\frac{u_n+\left(u_n+h K_1\right)}{2}$ dans la définition de $K_1$ par $u_{n+1}$ on obtient le schéma RK1_M $$ K_1 = \varphi\left(t_{n}+\frac{h}{2},u_n+\frac{h}{2} K_1\right) = \varphi\left(t_{n}+\frac{h}{2},\frac{u_n+u_{n+1}}{2}\right) \quad\implies\quad u_{n+1} = u_n + h K_1=u_n + h \varphi\left(\frac{t_n+t_{n+1}}{2},\frac{u_n+u_{n+1}}{2}\right) $$
Si le schéma est explicite alors $$ \begin{array}{c|cc} 0 & 0\\ \hline & 1 \end{array} \quad \implies \begin{cases} u_0 = y_0 \\ K_1 = \varphi\left(t_n,u_n\right)\\ u_{n+1} = u_n + h K_1 & n=0,1,\dots N-1 \end{cases} $$
Il existe un seul schéma explicite RK à un étage, il s'agit du schéma d'Euler explicite.
Si le schéma est explicite alors il est d'ordre 1.
Une méthode de Runge-Kutta à 1 étage pour $y'(t)=-\beta y(t)$ s'écrit:
$$\begin{cases}
u_0=y_0,\\
u_{n+1}=u_{n}+h K_1& n=0,1,\dots N-1\\
K_1=-\beta \left( u_n+hc_1K_1 \right).
\end{cases}$$
On trouve donc $(1+\beta hc_1)K_1=-\beta u_n$
ainsi
$$\begin{cases}
u_0 = y_0 \\
u_{n+1} = \left(1-\frac{(\beta h)}{1+c_1(\beta h)}\right)u_n & n=0,1,\dots N-1
\end{cases}$$
Par induction on obtient
$$
u_{n}=\left(1-\frac{\beta h}{1+c_1\beta h}\right)^nu_0.
$$
Par conséquent, $\lim\limits_{n\to+\infty}u_n=0$ si et seulement si
$$
\left|1-\frac{\beta h}{1+c_1\beta h}\right|<1.
$$
Notons $x$ le produit $\beta h>0$ (donc $x>0$) et $q$ la fonction $q(x)=1-\frac{x}{1+c_1x}$ (avec $c_1\in[0;1]$).
\begin{align*}
|q(x)|<1
\quad\iff\quad
-1<1-\frac{x}{1+c_1x}<1
\quad\iff\quad
\begin{cases}
\frac{x}{1+c_1x}<2\\
\frac{x}{1+c_1x}>0
\end{cases}
\quad\stackrel{\substack{x>0\\c_1\ge0}}{\iff}\quad
\frac{x}{1+c_1x}<2
\quad\stackrel{c_1x\ge0}{\iff}\quad
x<2(1+c_1x)
\quad\iff\quad
(1-2c_1)x<2
\quad\iff\quad
\begin{cases}
x<\frac{2}{1-2c_1}&\text{si }1-2c_1>0\\
\forall x&\text{sinon.}
\end{cases}
\end{align*}
Conclusion:
Pour nos exemples, on obtient:
Étudier les méthodes RK avec $s=2$:
Les méthodes avec $s=2$ ont pour matrice de Butcher $$ \begin{array}{c|cc} c_1 & a_{11} & a_{12}\\ c_2 & a_{21} & a_{22}\\ \hline & b_1 & b_2 \end{array} \text{ avec } \begin{cases} c_1=a_{11}+a_{12}\\ c_2=a_{21}+a_{22}\\ b_1+b_2=1 \end{cases} \quad \implies \begin{array}{c|cc} c_1 & a_{11} & c_1-a_{11}\\ c_2 & a_{21} & c_2-a_{21}\\ \hline & 1-b_2 & b_2 \end{array} \quad \implies \begin{cases} u_0 = y_0 \\ K_1 = \varphi\left(t_n+hc_1,u_n+h(a_{11}K_1+ (c_1-a_{11})K_2)\right)\\ K_2 = \varphi\left(t_n+hc_2,u_n+h(a_{21}K_1+ (c_2-a_{21})K_2)\right)\\ u_{n+1} = u_n + h\left((1-b_2)K_1+b_2K_2\right) & n=0,1,\dots N-1 \end{cases} $$
Voici un exemple, appelé méthode de Gauss: $$ \begin{array}{c|cc} \frac{1}{2}-\gamma & \frac{1}{4} & \frac{1}{4}-\gamma\\ \frac{1}{2}+\gamma & \frac{1}{4}+\gamma & \frac{1}{4}\\ \hline & \frac{1}{2} & \frac{1}{2} \end{array} \qquad\text{avec }\gamma=\frac{\sqrt{3}}{6} $$
Cette méthode est d'ordre 4 et on peut monter que c'est la seule méthode d'ordre 4 à deux étages.
from sympy import *
gamma=sqrt(3)/6
c=[1/2-gamma,1/2+gamma]
b=[1/2,1/2]
A=[[1/4,1/4-gamma],[1/4+gamma,1/4]]
s=len(c)
print("Consistance")
print(sum(b)==1)
for i in range(s):
print(sum(A[i]).simplify()==c[i])
print("\nOrdre 2")
print(sum([b[i]*c[i] for i in range(s)]).simplify()==1/2)
print("\nOrdre 3")
print(sum([b[i]*c[i]**2 for i in range(s)]).simplify()==1/3)
print(sum([b[i]*A[i][j]*c[j] for i in range(s) for j in range(s)]).simplify()==1/6)
print("\nOrdre 4")
print(sum([b[i]*c[i]**3 for i in range(s)]).simplify()==1/4)
print(sum([b[i]*c[i]*A[i][j]*c[j] for i in range(s) for j in range(s)]).simplify()==1/8)
print(sum([b[i]*A[i][j]*c[j]**2 for i in range(s) for j in range(s)]).simplify()==1/12)
print(sum([b[i]*A[i][j]*A[j][k]*c[k] for i in range(s) for j in range(s) for k in range(s)]).simplify()==1/24)
Les méthodes semi-implicites vérifient, de plus, $c_1=a_{11}$ ainsi la matrice de Butcher est $$ \begin{array}{c|cc} c_1 & c_1 & 0\\ c_2 & a_{21} & c_2-a_{21}\\ \hline & 1-b_2 & b_2 \end{array} \quad \implies \begin{cases} u_0 = y_0 \\ K_1 = \varphi\left(t_n+hc_1,u_n+hc_{1}K_1\right)\\ K_2 = \varphi\left(t_n+hc_2,u_n+h(a_{21}K_1+ (c_2-a_{21})K_2)\right)\\ u_{n+1} = u_n + h\left((1-b_2)K_1+b_2K_2\right) & n=0,1,\dots N-1 \end{cases} $$
Par exemple, si on choisit $c_1=0$, $c_2=1$ et $a_{21}=a_{22}=b_1=b_2=\frac{1}{2}$ on trouve le schéma semi-implicite $$ \begin{array}{c|cc} 0 & 0 & 0\\ 1 & \frac{1}{2} & \frac{1}{2}\\ \hline & \frac{1}{2} & \frac{1}{2} \end{array} \quad \implies \begin{cases} u_0 = y_0 \\ K_1 = \varphi\left(t_{n},u_n\right)\\ K_2 = \varphi\left(t_{n+1},u_n+\frac{h}{2}(K_1+K_2)\right)\\ u_{n+1} = u_n + \frac{h}{2}(K_1+K_2) & n=0,1,\dots N-1 \end{cases} $$
Notons que ce schéma n'est rien d'autre que le schéma de Crank-Nicolson car $u_{n+1} = u_n+\frac{h}{2}(K_1+K_2)$, donc si on remplace le $u_n+\frac{h}{2}(K_1+K_2)$ dans la définition de $K_2$ par $u_{n+1}$ on obtient $$ K_2 = \varphi\left(t_{n+1},u_n+\frac{h}{2}(K_1+K_2)\right) = \varphi\left(t_{n+1},u_{n+1}\right) $$ ainsi $$ u_{n+1} = u_n+\frac{h}{2}(K_1+K_2)=u_n + \frac{h}{2}(\varphi\left(t_{n},u_n\right)+\varphi\left(t_{n+1},u_{n+1}\right)) $$ Il s'agit donc d'un schéma d'ordre 2.
from sympy import *
c=[0,1]
b=[1/2,1/2]
A=[[0,0],[1/2,1/2]]
s=len(c)
print("Consistance")
print(sum(b)==1)
for i in range(s):
print(sum(A[i])==c[i])
print("\nOrdre 2")
print(sum([b[i]*c[i] for i in range(s)])==1/2)
print("\nOrdre 3")
print(sum([b[i]*c[i]**2 for i in range(s)])==1/3)
print(sum([b[i]*A[i][j]*c[j] for i in range(s) for j in range(s)])==1/6)
Un autre exemple est la méthode dite DIRK (Diagonally Implicit Runge-Kutta) qui est d'ordre 3: $$ \begin{array}{c|cc} \frac{1}{3} & \frac{1}{3} & 0\\ 1 & 1 & 0\\ \hline & \frac{3}{4} & \frac{1}{4} \end{array} \quad \implies \begin{cases} u_0 = y_0 \\ K_1 = \varphi\left(t_{n}+\frac{1}{3}h,u_n+\frac{1}{3}hK_1\right)\\ K_2 = \varphi\left(t_{n+1},u_n+hK_1\right)\\ u_{n+1} = u_n + \frac{h}{4}(3K_1+K_2) & n=0,1,\dots N-1 \end{cases} $$
from sympy import *
c=[Rational(1,3),1]
b=[Rational(3,4),Rational(1,4)]
A=[[Rational(1,3),0],[1,0]]
s=len(c)
print("Consistance")
print(sum(b)==1)
for i in range(s):
print(sum(A[i])==c[i])
print("\nOrdre 2")
print(sum([b[i]*c[i] for i in range(s)])==Rational(1,2))
print("\nOrdre 3")
print(sum([b[i]*c[i]**2 for i in range(s)])==Rational(1,3))
print(sum([b[i]*A[i][j]*c[j] for i in range(s) for j in range(s)])==Rational(1,6))
print("\nOrdre 4")
print(sum([b[i]*c[i]**3 for i in range(s)])==Rational(1,4))
print(sum([b[i]*c[i]*A[i][j]*c[j] for i in range(s) for j in range(s)])==Rational(1,8))
print(sum([b[i]*A[i][j]*c[j]**2 for i in range(s) for j in range(s)])==Rational(1,12))
print(sum([b[i]*A[i][j]*A[j][k]*c[k] for i in range(s) for j in range(s) for k in range(s)])==Rational(1,24))
Les méthodes avec $s=2$ explicites ont pour matrice de Butcher $$ \begin{array}{c|cc} 0 & 0 & 0\\ c_2 & c_{2} & 0\\ \hline & 1-b_2 & b_2 \end{array} \quad \implies \begin{cases} u_0 = y_0 \\ K_1 = \varphi\left(t_n,u_n\right)\\ K_2 = \varphi\left(t_n+hc_2,u_n+hc_2K_1\right)\\ u_{n+1} = u_n + h\left((1-b_2)K_1+b_2K_2\right) & n=0,1,\dots N-1 \end{cases} $$
Conclusion: un schéma RK à deux étages explicite d'ordre 2 s'écrit $$ \begin{array}{c|cc} 0 & 0 & 0\\ \frac{1}{2\alpha} & \frac{1}{2\alpha} & 0\\ \hline & 1-\alpha & \alpha \end{array} \quad \implies \begin{cases} u_0 = y_0 \\ K_1 = \varphi\left(t_n,u_n\right)\\ K_2 = \varphi\left(t_n+\frac{h}{2}\alpha,u_n+\frac{h}{2}\alpha K_1\right)\\ u_{n+1} = u_n + h\left((1-\alpha)K_1+\alpha K_2\right) & n=0,1,\dots N-1 \end{cases} $$
Voici deux cas particuliers:
$\alpha=\frac{1}{2}$: schéma de Heun $$ \begin{array}{c|cc} 0 & 0 & 0\\ 1 & 1 & 0\\ \hline & \frac{1}{2} & \frac{1}{2} \end{array} \quad \implies \begin{cases} u_0 = y_0 \\ K_1 = \varphi(t_n,u_n)\\ K_2 = \varphi(t_{n+1},u_{n}+hK_1)\\ u_{n+1} = u_n + h\left(\frac{1}{2}K_1+\frac{1}{2}K_2\right) & n=0,1,\dots N-1 \end{cases} $$
$\alpha=1$: schéma d'Euler Modifié (ou du point milieu) $$ \begin{array}{c|cc} 0 & 0 & 0\\ \frac{1}{2} & \frac{1}{2} & 0\\ \hline & 0 & 1 \end{array} \quad \implies \begin{cases} u_0 = y_0 \\ K_1 = \varphi(t_n,u_n)\\ K_2 = \varphi(t_{n}+\frac{1}{2}h,u_{n}+\frac{1}{2}hK_1)\\ u_{n+1} = u_n + h K_2 & n=0,1,\dots N-1 \end{cases} $$
$\alpha=\frac{2}{3}$: schéma de Ralston $$ \begin{array}{c|cc} 0 & 0 & 0\\ \frac{3}{4} & \frac{3}{4} & 0\\ \hline & \frac{1}{3} & \frac{2}{3} \end{array} \quad \implies \begin{cases} u_0 = y_0 \\ K_1 = \varphi(t_n,u_n)\\ K_2 = \varphi(t_{n}+\frac{3}{4}h,u_{n}+\frac{3}{4}hK_1)\\ u_{n+1} = u_n + \frac{h}{3} (K_1+2K_2) & n=0,1,\dots N-1 \end{cases} $$
Le schéma donné appliqué à cette équation devient $$\begin{cases} u_0 = y_0 \\ u_{n+1} = \left(1-(\beta h)+c_2b_2(\beta h)^2\right)u_n & n=0,1,\dots N-1 \end{cases}$$ Par induction on obtient $$ u_{n}=\left(1-(\beta h)+c_2b_2(\beta h)^2\right)^nu_0. $$ Par conséquent, $\lim\limits_{n\to+\infty}u_n=0$ si et seulement si $$ \left|1-(\beta h)+c_2b_2(\beta h)^2\right|<1. $$ Notons $x$ le produit $\beta h>0$ (donc $x>0$) et $q$ le polynôme $q(x)=1-x+c_2b_2x^2$.
Un schéma RK à $3$ étages explicite a pour matrice de Butcher $$ \begin{array}{c|ccc} 0 & 0 & 0 & 0 \\ c_2 & a_{21} & 0&0\\ c_3 & a_{31} &a_{32}&0\\ \hline & b_1 & b_2 & b_3 \end{array} \text{ avec } \begin{cases} c_2=a_{21}\\ c_3=a_{31}+a_{32}\\ b_1+b_2+b_3=1 \end{cases} \quad \implies \begin{cases} u_0 = y_0 \\ K_1 = \varphi\left(t_n,u_n\right)\\ K_2 = \varphi\left(t_n+hc_2,u_n+hc_2K_1\right)\\ K_3 = \varphi\left(t_n+hc_3,u_n+h(a_{31}K_1+ a_{32}K_2)\right)\\ u_{n+1} = u_n + h\left(b_1K_1+b_2K_2+b_3K_3\right) & n=0,1,\dots N-1 \end{cases} $$
Voici trois exemples:
Étant une méthode explicite à 3 étapes, elle est au mieux d'ordre 3. Vérifions qu'elle est effectivement d'ordre 3:
#from sympy import *
c=[0,1/3,2/3]
b=[1/4,0,3/4]
A=[[0,0,0],[1/3,0,0],[0,2/3,0]]
s=len(c)
print("Consistance")
print(sum(b)==1)
for i in range(s):
print(sum(A[i])==c[i])
print("\nOrdre 2")
print(sum([b[i]*c[i] for i in range(s)])==1/2)
print("\nOrdre 3")
print(sum([b[i]*c[i]**2 for i in range(s)])==1/3)
print(sum([b[i]*A[i][j]*c[j] for i in range(s) for j in range(s)])==1/6)
Étant une méthode explicite à 3 étapes, elle a au mieux d'ordre 3. On vérifie ci-dessous qu'elle est d'ordre 3:
# from fractions import Fraction
# c=[0,Fraction(1,2),1]
# b=[Fraction(1,6),Fraction(2,3),Fraction(1,6)]
# A=[[0,0,0],[Fraction(1,2),0,0],[-1,2,0]]
# s=len(c)
# print("Consistance")
# print(sum(b)==1)
# for i in range(s):
# print(sum(A[i])==c[i])
# print("\nOrdre 2")
# print(sum([b[i]*c[i] for i in range(s)])==Fraction(1,2))
# print("\nOrdre 3")
# print(sum([b[i]*c[i]**2 for i in range(s)])==Fraction(1,3))
# print(sum([b[i]*A[i][j]*c[j] for i in range(s) for j in range(s)])==Fraction(1,6))
from sympy import *
c=[0,1/2,1]
b=[S(1)/6,S(2)/3,S(1)/6] # S() pour Symbol
A=[[0,0,0],[1/2,0,0],[-1,2,0]]
s=len(c)
print("Consistance")
print(sum(b)==1)
for i in range(s):
print(sum(A[i])==c[i])
print("\nOrdre 2")
print(sum([b[i]*c[i] for i in range(s)])==1/2)
print("\nOrdre 3")
print(sum([b[i]*c[i]**2 for i in range(s)])==1/3)
print(sum([b[i]*A[i][j]*c[j] for i in range(s) for j in range(s)])==1/6)
Étant une méthode explicite à 3 étapes, elle a au mieux d'ordre 3. On vérifie ci-dessous qu'elle n'est que d'ordre 2:
from fractions import Fraction
c=[0,Fraction(1,2),1]
b=[-Fraction(1,6),Fraction(4,3),-Fraction(1,6)]
A=[[0,0,0],[Fraction(1,2),0,0],[-1,2,0]]
s=len(c)
print("Consistance")
print(sum(b)==1)
for i in range(s):
print(sum(A[i])==c[i])
print("\nOrdre 2")
print(sum([b[i]*c[i] for i in range(s)])==Fraction(1,2))
print("\nOrdre 3")
print(sum([b[i]*c[i]**2 for i in range(s)])==Fraction(1,3))
print(sum([b[i]*A[i][j]*c[j] for i in range(s) for j in range(s)])==Fraction(1,6))
Étant une méthode implicite à 3 étapes, elle a au mieux d'ordre 6. On vérifie ci-dessous qu'elle est d'ordre 5:
from sympy import *
sq6=sqrt(6)
c=[(4-sq6)/10, (4+sq6)/10, 1]
b=[(16-sq6)/36,(16+sq6)/36,S(1)/9]
A=[[(88-7*sq6)/360,(296-169*sq6)/1800,(-2+3*sq6)/225],
[(296+169*sq6)/1800,(88+7*sq6)/360,(-2-3*sq6)/225],
[(16-sq6)/36,(16+sq6)/36,S(1)/9]]
s=len(c)
print("Consistance")
print(sum(b)==1)
for i in range(s):
print(sum(A[i])==c[i])
print("\nOrdre 2")
print(sum([b[i]*c[i] for i in range(s)]).simplify()==S(1)/2)
print("\nOrdre 3")
print(sum([b[i]*c[i]**2 for i in range(s)]).simplify()==S(1)/3)
print(sum([b[i]*A[i][j]*c[j] for i in range(s) for j in range(s)]).simplify()==S(1)/6)
print("\nOrdre 4")
print(sum([b[i]*c[i]**3 for i in range(s)]).simplify()==1/4)
print(sum([b[i]*c[i]*A[i][j]*c[j] for i in range(s) for j in range(s)]).simplify()==1/8)
print(sum([b[i]*A[i][j]*c[j]**2 for i in range(s) for j in range(s)]).simplify()==S(1)/12)
print(sum([b[i]*A[i][j]*A[j][k]*c[k] for i in range(s) for j in range(s) for k in range(s)]).simplify()==S(1)/24)
Un schéma RK à $4$ étages explicite a pour matrice de Butcher $$ \begin{array}{c|cccc} 0 & 0 & 0 & 0 & 0\\ c_2 & a_{21} & 0&0&0\\ c_3 & a_{31} &a_{32}&0&0\\ c_4 & a_{41} &a_{42}&a_{43}&0\\ \hline & b_1 & b_2 & b_3 & b_4 \end{array} \text{ avec } \begin{cases} c_2=a_{21}\\ c_3=a_{31}+a_{32}\\ c_4=a_{41}+a_{42}+a_{43}\\ b_1+b_2+b_3+b_4=1 \end{cases} \quad \implies \begin{cases} u_0 = y_0 \\ K_1 = \varphi\left(t_n,u_n\right)\\ K_2 = \varphi\left(t_n+hc_2,u_n+h(a_{21}K_1)\right)\\ K_3 = \varphi\left(t_n+hc_3,u_n+h(a_{31}K_1+ a_{32}K_2)\right)\\ K_4 = \varphi\left(t_n+hc_4,u_n+h(a_{41}K_1+ a_{42}K_2+ a_{43}K_3)\right)\\ u_{n+1} = u_n + h\left(b_1K_1+b_2K_2+b_3K_3+b_4K_4\right) & n=0,1,\dots N-1 \end{cases} $$
Voici deux exemples (le premier est le plus connus):
from fractions import Fraction
c=[0,Fraction(1,2),Fraction(1,2),1]
b=[Fraction(1,6),Fraction(1,3),Fraction(1,3),Fraction(1,6)]
A=[[0,0,0,0],[Fraction(1,2),0,0,0],[0,Fraction(1,2),0,0],[0,0,1,0]]
s=len(c)
print("Consistance")
print(sum(b)==1)
for i in range(s):
print(sum(A[i])==c[i])
print("\nOrdre 2")
print(sum([b[i]*c[i] for i in range(s)])==Fraction(1,2))
print("\nOrdre 3")
print(sum([b[i]*c[i]**2 for i in range(s)])==Fraction(1,3))
print(sum([b[i]*A[i][j]*c[j] for i in range(s) for j in range(s)])==Fraction(1,6))
print("\nOrdre 4")
print(sum([b[i]*c[i]**3 for i in range(s)])==Fraction(1,4))
print(sum([b[i]*c[i]*A[i][j]*c[j] for i in range(s) for j in range(s)])==Fraction(1,8))
print(sum([b[i]*A[i][j]*c[j]**2 for i in range(s) for j in range(s)])==Fraction(1,12))
print(sum([b[i]*A[i][j]*A[j][k]*c[k] for i in range(s) for j in range(s) for k in range(s)])==Fraction(1,24))
from fractions import Fraction
c=[0,Fraction(1,4),Fraction(1,2),1]
b=[Fraction(1,6),0,Fraction(2,3),Fraction(1,6)]
A=[[0,0,0,0],[Fraction(1,4),0,0,0],[0,Fraction(1,2),0,0],[1,-2,2,0]]
s=len(c)
print("Consistance")
print(sum(b)==1)
for i in range(s):
print(sum(A[i])==c[i])
print("\nOrdre 2")
print(sum([b[i]*c[i] for i in range(s)])==Fraction(1,2))
print("\nOrdre 3")
print(sum([b[i]*c[i]**2 for i in range(s)])==Fraction(1,3))
print(sum([b[i]*A[i][j]*c[j] for i in range(s) for j in range(s)])==Fraction(1,6))
print("\nOrdre 4")
print(sum([b[i]*c[i]**3 for i in range(s)])==Fraction(1,4))
print(sum([b[i]*c[i]*A[i][j]*c[j] for i in range(s) for j in range(s)])==Fraction(1,8))
print(sum([b[i]*A[i][j]*c[j]**2 for i in range(s) for j in range(s)])==Fraction(1,12))
print(sum([b[i]*A[i][j]*A[j][k]*c[k] for i in range(s) for j in range(s) for k in range(s)])==Fraction(1,24))
from fractions import Fraction
c=[0,Fraction(1,3),Fraction(2,3),1]
b=[Fraction(1,8),Fraction(3,8),Fraction(3,8),Fraction(1,8)]
A=[[0,0,0,0],[Fraction(1,3),0,0,0],[-Fraction(1,3),1,0,0],[1,-1,1,0]]
s=len(c)
print("Consistance")
print(sum(b)==1)
for i in range(s):
print(sum(A[i])==c[i])
print("\nOrdre 2")
print(sum([b[i]*c[i] for i in range(s)])==Fraction(1,2))
print("\nOrdre 3")
print(sum([b[i]*c[i]**2 for i in range(s)])==Fraction(1,3))
print(sum([b[i]*A[i][j]*c[j] for i in range(s) for j in range(s)])==Fraction(1,6))
print("\nOrdre 4")
print(sum([b[i]*c[i]**3 for i in range(s)])==Fraction(1,4))
print(sum([b[i]*c[i]*A[i][j]*c[j] for i in range(s) for j in range(s)])==Fraction(1,8))
print(sum([b[i]*A[i][j]*c[j]**2 for i in range(s) for j in range(s)])==Fraction(1,12))
print(sum([b[i]*A[i][j]*A[j][k]*c[k] for i in range(s) for j in range(s) for k in range(s)])==Fraction(1,24))
Un schéma RK à $5$ étages explicite a pour matrice de Butcher $$ \begin{array}{c|ccccc} 0 & 0 & 0 & 0 & 0 &0 \\ c_2 & a_{21} & 0&0&0&0\\ c_3 & a_{31} &a_{32}&0&0&0\\ c_4 & a_{41} &a_{42}&a_{43}&0&0\\ c_5 & a_{51} &a_{52}&a_{53}&a_{54}&0\\ \hline & b_1 & b_2 & b_3 & b_4 & b_5 \end{array} \quad \implies \begin{cases} u_0 = y_0 \\ K_1 = \varphi\left(t_n,u_n\right)\\ K_2 = \varphi\left(t_n+hc_2,u_n+h(a_{21}K_1)\right)\\ K_3 = \varphi\left(t_n+hc_3,u_n+h(a_{31}K_1+ a_{32}K_2\right)\\ K_4 = \varphi\left(t_n+hc_4,u_n+h(a_{41}K_1+ a_{42}K_2+ a_{43}K_3)\right)\\ K_5 = \varphi\left(t_n+hc_5,u_n+h(a_{51}K_1+ a_{52}K_2+ a_{53}K_3+ a_{54}K_4)\right)\\ u_{n+1} = u_n + h\left(b_1K_1+b_2K_2+b_3K_3+b_4K_4+b_5K_5\right) & n=0,1,\dots N-1 \end{cases} $$ avec $$ \begin{cases} c_2=a_{21}\\ c_3=a_{31}+a_{32}\\ c_4=a_{41}+a_{42}+a_{43}\\ c_5=a_{51}+a_{52}+a_{53}+a_{54}\\ b_1+b_2+b_3+b_4+b_5=1 \end{cases} $$
Voici un exemple:
from fractions import Fraction
c=[0,Fraction(1,3),Fraction(1,3),Fraction(1,2),1]
b=[Fraction(1,6),0,0,Fraction(2,3),Fraction(1,6)]
A=[[0,0,0,0,0],[Fraction(1,3),0,0,0,0],[Fraction(1,6),Fraction(1,6),0,0,0],[Fraction(1,8),0,Fraction(3,8),0,0],[Fraction(1,2),0,-Fraction(3,2),2,0]]
s=len(c)
print("Consistance")
print(sum(b)==1)
for i in range(s):
print(sum(A[i])==c[i])
print("\nOrdre 2")
print(sum([b[i]*c[i] for i in range(s)])==Fraction(1,2))
print("\nOrdre 3")
print(sum([b[i]*c[i]**2 for i in range(s)])==Fraction(1,3))
print(sum([b[i]*A[i][j]*c[j] for i in range(s) for j in range(s)])==Fraction(1,6))
print("\nOrdre 4")
print(sum([b[i]*c[i]**3 for i in range(s)])==Fraction(1,4))
print(sum([b[i]*c[i]*A[i][j]*c[j] for i in range(s) for j in range(s)])==Fraction(1,8))
print(sum([b[i]*A[i][j]*c[j]**2 for i in range(s) for j in range(s)])==Fraction(1,12))
print(sum([b[i]*A[i][j]*A[j][k]*c[k] for i in range(s) for j in range(s) for k in range(s)])==Fraction(1,24))
print("\nOrdre 5")
print(sum([b[i]*c[i]**4 for i in range(s)])==Fraction(1,5))
print(sum([b[i]*c[i]**2*(1-c[i]) for i in range(s)])+sum([b[i]*A[i][j]*c[j]*(2*c[i]-c[j]) for i in range(s) for j in range(s)])==Fraction(1,4))
Un schéma RK à $6$ étages explicite a pour matrice de Butcher $$ \begin{array}{c|cccccc} 0 & 0 & 0 & 0 & 0 &0&0 \\ c_2 & a_{21} & 0&0&0&0&0\\ c_3 & a_{31} &a_{32}&0&0&0&0\\ c_4 & a_{41} &a_{42}&a_{43}&0&0&0\\ c_5 & a_{51} &a_{52}&a_{53}&a_{54}&0&0\\ c_6 & a_{61} &a_{62}&a_{63}&a_{64}&a_{65}&0\\ \hline & b_1 & b_2 & b_3 & b_4 & b_5&b_6 \end{array} \quad \implies \begin{cases} u_0 = y_0 \\ K_1 = \varphi\left(t_n,u_n\right)\\ K_2 = \varphi\left(t_n+hc_2,u_n+h(a_{21}K_1)\right)\\ K_3 = \varphi\left(t_n+hc_3,u_n+h(a_{31}K_1+ a_{32}K_2\right)\\ K_4 = \varphi\left(t_n+hc_4,u_n+h(a_{41}K_1+ a_{42}K_2+ a_{43}K_3)\right)\\ K_5 = \varphi\left(t_n+hc_5,u_n+h(a_{51}K_1+ a_{52}K_2+ a_{53}K_3+ a_{54}K_4)\right)\\ K_6 = \varphi\left(t_n+hc_6,u_n+h(a_{61}K_1+ a_{62}K_2+ a_{63}K_3+ a_{64}K_4+ a_{65}K_5)\right)\\ u_{n+1} = u_n + h\left(b_1K_1+b_2K_2+b_3K_3+b_4K_4+b_5K_5+b_6K_6\right) & n=0,1,\dots N-1 \end{cases} $$ avec $$ \begin{cases} c_2=a_{21}\\ c_3=a_{31}+a_{32}\\ c_4=a_{41}+a_{42}+a_{43}\\ c_5=a_{51}+a_{52}+a_{53}+a_{54}\\ c_6=a_{61}+a_{62}+a_{63}+a_{64}+a_{65}\\ b_1+b_2+b_3+b_4+b_5+b_6=1 \end{cases} $$
Voici un exemple:
from fractions import Fraction
c=[0,Fraction(1,4),Fraction(1,4),Fraction(1,2),Fraction(3,4),1]
b=[Fraction(7,90),0,Fraction(32,90),Fraction(12,90),Fraction(32,90),Fraction(7,90)]
A=[[0,0,0,0,0,0],
[Fraction(1,4),0,0,0,0,0],
[Fraction(1,8),Fraction(1,8),0,0,0,0],
[0,Fraction(-1,2),1,0,0,0],
[Fraction(3,16),0,0,Fraction(9,16),0,0],
[Fraction(-3,7),Fraction(2,7),Fraction(12,7),Fraction(-12,7),Fraction(8,7),0]]
s=len(c)
print("Consistance")
print(sum(b)==1)
for i in range(s):
print(sum(A[i])==c[i])
print("\nOrdre 2")
print(sum([b[i]*c[i] for i in range(s)])==Fraction(1,2))
print("\nOrdre 3")
print(sum([b[i]*c[i]**2 for i in range(s)])==Fraction(1,3))
print(sum([b[i]*A[i][j]*c[j] for i in range(s) for j in range(s)])==Fraction(1,6))
print("\nOrdre 4")
print(sum([b[i]*c[i]**3 for i in range(s)])==Fraction(1,4))
print(sum([b[i]*c[i]*A[i][j]*c[j] for i in range(s) for j in range(s)])==Fraction(1,8))
print(sum([b[i]*A[i][j]*c[j]**2 for i in range(s) for j in range(s)])==Fraction(1,12))
print(sum([b[i]*A[i][j]*A[j][k]*c[k] for i in range(s) for j in range(s) for k in range(s)])==Fraction(1,24))
print("\nOrdre 5")
print(sum([b[i]*c[i]**4 for i in range(s)])==Fraction(1,5))
print(sum([b[i]*c[i]**2*(1-c[i]) for i in range(s)])+sum([b[i]*A[i][j]*c[j]*(2*c[i]-c[j]) for i in range(s) for j in range(s)])==Fraction(1,4))